αντίχριστος

Ας υποθέσουμε ότι το ερώτημα είναι αν είναι καλή ταινία Ο Αντίχριστος του Λαρς Φον Τρίερ.

Τι καλύτερο να αρχίσουμε από τα γεγονότα.

Ο Λαρς Φον Τρίερ είναι ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες παγκοσμίως. Σύμφωνα με δήλωση του, πριν από μερικά χρόνια ο γνωστός σκηνοθέτης πέρασε μια περίοδο κατάθλιψης, οπού για αυτόν ήταν μια πρωτόγνωρή εμπειρία και έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να δουλέψει (με ότι αυτό σημαίνει και συνεπάγεται για έναν καλλιτέχνη). Βγαίνοντας από αυτό το αδιέξοδο έγραψε μια ιστορία από την οποία προέκυψε το σενάριο του Αντίχριστου.

Η ιστορία του φιλμ έχει να κάνει με ένα ζευγάρι, που μετά τον θάνατο του γιου τους, η γυναίκα πέφτει σε κατάθλιψη που δεν φαίνετε να θεραπεύεται και έτσι ο άντρας της, που είναι ψυχοθεραπευτής αποφασίζει για να την θεραπεύσει να πάνε μαζί σε μια απομονωμένη καλύβα μέσα στο δάσος. Ο άντρας για να την βοηθήσει ψάχνει να βρει τι είναι αυτό που την φοβίζει.

Βασικά στοιχεία του έργου αποτελούν ότι το δάσος που ονομάζεται Εδέμ, οι ήρωες που δεν έχουν όνομα (άρα μπορεί να είναι οποιοιδήποτε), η θέση ‘Η φύση είναι η εκκλησία του Σατανά’, η γυναικοκτονία στον Μεσαίωνα (και όχι ο μισογυνισμός), και το τρίπτυχο Θλίψη - Χάος - Απόγνωση, που αποτελούν τους Τρεις Επαίτες και αναπαριστάνονται από το Ελάφι, την Αλεπού και το Κοράκι, αντίστοιχα. Όταν εμφανίζονται και οι Τρεις Επαίτες μαζί κάποιος πρέπει να πεθάνει.

Το φιλμ χωρίζεται στον Πρόλογο, τέσσερα κεφάλαια - Θλίψη, Πόνος (Το Χάος Βασιλεύει), Απόγνωση (Γυναικοκτονία) και Τρεις Επαίτες - και το Επίλογο.

Το έργο είναι αφιερωμένο στον Αντρέι Ταρκόφσκι.

Το έργο έχει στιγμές που εύκολα χαρακτηρίζονται σοκαριστικές, αν όχι διεστραμμένες ή παρανοϊκές.

Ο Τριέρ ξεφεύγει από το δόγμα 95 (ή μάλλον το καταπατά πλήρως χρησιμοποιώντας μη φυσικό φωτισμό, φίλτρα, ασπρόμαυρες σκηνές, μουσική επένδυση, μια όχι ρεαλιστική ιστορία, η κάμερα σπανία φέρετε στο χέρι και ο σκηνοθέτης είναι ο μεγάλος σταρ και ο μόνος που το όνομα του αναγράφετε στους τίτλους αρχής), προσφέροντας μερικές από τις ποιο ποιητικές σκηνές στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Ιδιαίτερα η αρχή του φιλμ, αλλά και πολλές από της σκηνές στο δάσος. Στον Πρόλογο οι ασπρόμαυρες εικόνες δένουν απόλυτα με την άρια "Lascia ch'io pianga" δίνοντας ένα εξαιρετικό κινηματογραφικό αποτέλεσμα όπου η ηρεμία παρουσίασης έρχεται σε άκρα αντίθεση με την πλοκή.

Το έργο παρουσιάζει μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος.

Σε ένα δεύτερο στάδιο ας εκφράσουμε μερικά ερωτήματα. Μπορεί να χαρακτηριστεί μισογύνης ένας σκηνοθέτης έχει γυρίσει τα Δαμάζοντας τα Κύματα και Χορεύοντας στο Σκοτάδι; Έχει το δικαίωμα ένας καλλιτέχνης να σοκάρει το μέσο κοινό (Ποσό μάλλον ένας αναγνωρισμένος); Ήμαστε σίγουροι ότι ο Dafoe αντιπροσωπεύει τον άνδρα και η Gainsbourg την γυναίκα; Μήπως αντιπροσωπεύουν απλά το Καλό και το Κακό, την Τάξη και το Χάος, τη Ζωή και το Θάνατο, την Αρρώστια και τη Θεραπεία, την Λογική και το Συναίσθημα, κλπ.; Γιατί η γυναικά παρουσιάζετε να έχει φόβο μην χάσει αρχικά το παιδί της ή στο τέλος μήπως την εγκαταλείψει ο εραστής της; Είναι η σεξουαλικότητα αλλά και κάθε ζωικό ένστικτο μας όργανα του διαβόλου ή του κακού γενικά; Τι συμβολίζουν οι Τρεις Επαίτες; Ισχύει η εκδοχή ότι ‘το ελάφι, παγανιστικό σύμβολο της θηλυκότητας και της ευγένειας, επιδεικνύει την έκτρωση του συμβολισμού του, χωρίς ενοχή. Η αλεπού, σύμβολο της πανουργίας και της συγκάλυψης τρώει αυνανιστικά τις σάρκες της και ανακοινώνει Chaos reigns. Το κοράκι σύμβολο της δικαιοσύνης καθοδηγεί και προοιωνίζει με τις κραυγές του την τελική κρίση.’ ;

Τελικά πως πρέπει να πλησιάζουμε ένα έργο τέχνης; Μπορούμε να προσπαθούμε να το εξηγήσουμε ή όχι; Είναι δυνατό να απομακρύνεις τον άνθρωπο από την προσπάθεια κατανόησης και της έρευνας;

Ίσως ο Τρίερ εδώ να αναφέρετε στην αιώνια μάχη του ανθρώπου, ως λογικό ων, με την φύση. Της λογικής με το συναίσθημα. Τελικά ποιος νικά; Μήπως απλά χάνουν και οι δυο; Η φύση πάντα θα νικά μέχρι ο άνθρωπος να γίνει θεός, αλλά παράλληλα ο άνθρωπος, με κάθε μάχη που χάνει, φτάνει ποιο κοντά στον στόχο του. Μήπως αυτό δεν θέλει να πει ο Τρίερ μέσω της παραβολής των βελανιδιών που πέφτουν, τα περισσότερα καταδικασμένα να πεθάνουν, γιατί ο θάνατος είναι αναπόφευκτη θυσία για την συνέχιση της ζωής; Ίσως τελικά αυτό το ‘Me’ στην κορυφή της πυραμίδας των φόβων να ισχύει, και ο άνθρωπος να είναι ο μεγαλύτερος φόβος της φύσης, η λογική να είναι ο μεγαλύτερος φόβος του αισθήματος. Ίσως πάλι οχι...

Έχουμε λοιπόν μια ταινία (ή απλά ένα έργο τέχνης) με εξαιρετικό αισθητικό αποτέλεσμα, που θέτει πολλά ερωτήματα, ενώ ταυτόχρονα σοκάρει, προκαλεί. Ξυπνά!

Πως λοιπόν χαρακτηρίζουμε ένα τέτοιο έργο τέχνης;

Εγώ το χαρακτηρίζω Ιδιοφυές Αριστούργημα.